100. rocznica śmierci Gabrieli Zapolskiej

Dziś mija 100. rocznica śmierci Gabrieli Zapolskiej, a właściwie Marii Janowskiej z Korwin – Piotrowskich, autorki wielu utworów literackich w tym „Moralność pani Dulskiej”, książki, która była bohaterką tegorocznego Narodowego Czytania.

Urodziła się w 1857 r. w Podhajcach na Wołyniu, w rodzinie ziemiańskiej.

Zapolska znana jest dziś głównie jako dramatopisarka, powieściopisarka, felietonistka ale jej prawdziwym światem była scena. Była przedstawicielką polskiego naturalizmu, wykpiwała moralną obłudę mieszczaństwa, pisała komedie satyryczne, dramaty i powieści.

W 1889 wyjechała do Paryża, gdzie nawiązała liczne kontakty w środowisku teatralnym i malarskim, a także z polską emigracją orientacji socjalistycznej, co wpłynęło na ukształtowanie jej poglądów społecznych. Po powrocie do kraju grała m. in. w teatrze lwowskim i krakowskim, ale Zapolska, która miała wiele z – jak to wówczas nazywano – sufrażystki, popadała w nieustanne konflikty. Toteż po 1900 zrezygnowała z kariery aktorskiej i od czasu do czasu organizowała teatr własny. W 1902 prowadziła w Krakowie szkołę aktorską. Na jej bazie utworzyła Teatr Niezależny Gabrieli Zapolskiej. We Lwowie zorganizowała teatr wędrowny swojego imienia. W latach 1912-1913 sprawowała funkcję kierownika literackiego Teatru Premier.

Jako felietonistka i krytyk teatralny współpracowała m. in. z „Gazetą Krakowską”, „Słowem Polskim”, „Nową Reformą”, „Ilustracją Polską” i „Wiekiem Nowym”.

Jako pisarka była ogromnie płodna. Publikowała nowele, powieści obyczajowe, psychologiczne, melodramaty i teksty publicystyczne. Wiele wczesnych utworów ukazało się w odcinkach w prasie (głównie w „Przeglądzie Tygodniowym”). Powieści i nowele tłumaczone były na wiele języków, m. in. na rosyjski, niemiecki, szwedzki, czeski, węgierski, słowacki i ukraiński.

Poetyka większości utworów Zapolskiej wywodzi się z naturalizmu. Największy wpływ wywarło na nią pisarstwo Emila Zoli. Jej naturalizm posiada wyraźny ton publicystyczny i dydaktyczny ukazując życie w brutalnych i drastycznych przejawach, brała w obronę tych najsłabszych i najbiedniejszych, którzy nie potrafili bronić się sami.

Nazywana przez prasę niemiecką „kobietą genialną”, w krajowej czytała o sobie, że uczyniła „chuć osią sztuki, a jej pornograficzne utwory szerzą deprawację”. Była kobietą nieprzeciętną i utalentowaną pisarką, o czym świadczy fakt, że jest jedyną kobietą–autorką swoich czasów, której utwory dramatyczne do dziś wystawiane są w teatrach całego świata.

Poniżej przypominamy relację z tegorocznej, dziesiątej odsłony Narodowego Czytania we Włocławku „Moralności Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej: https://tiny.pl/9fbg7