O PATRONIE

Zdzisław Walenty Arentowicz – literat, wybitny znawca historii i tradycji ziemi kujawskiej.

Urodził się 8 listopada 1890 roku w Krośniewicach, w powiecie kutnowskim. Był synem Leonarda, rolnika i Franciszki z domu Sutorowskiej. Miał dwójkę rodzeństwa, starszą siostrę Cecylię i młodszego brata Józefa1. Lata dzieciństwa spędził w niewielkim majątku w okolicach Piotrkowa Trybunalskiego. W 1901 r. przyjechał do Włocławka, do dziadków Sutorowskich, aby tu odebrać staranną edukację. Tu uczęszczał do Włocławskiej Szkoły Handlowej (obecnie LZK). W 1905 r. brał udział w strajku o szkołę polską zainicjowanym przez młodzież ze Szkoły Handlowej2.

Młody Arentowicz w latach 1908-1910 współredagował uczniowską gazetkę „Pobudka” pisząc pod pseudonimami: „Lach” i „Neris”3, która ukazywała się w WSH wbrew woli zaborcy. Pisał tam artykuły poświęcone historii Polski i publikował własne utwory poetyckie. Po uzyskaniu matury w 1910 r. Arentowicz studiował historię literatury, najpierw w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim, a od 1911r. na katolickim uniwersytecie we Fryburgu (Szwajcaria)4. Wybuch I wojny światowej w 1914r. zmusił Arentowicza do przerwania studiów i powrotu do Włocławka. W latach 1914-1916 pracował jako prywatny nauczyciel5. W roku 1916 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej6. Przełomowym momentem w życiu Zdzisława Arentowicza był rok 1917. Wtedy to już na dobre postanowił związać swoją przyszłość z Włocławkiem.

W tym też roku założył „Księgarnię Kujawską” przy placu Wolności w budynku, w którym obecnie mieści się hotel „Zajazd Polski”7. Księgarnia stała się miejscem spotkań wielu działaczy kulturalnych; pełniła rolę klubu dyskusyjnego i literackiego. Wraz z jej otwarciem Arentowicz rozpoczął działalność wydawniczą. Wydawał tam swoje własne utwory („Zbiorek wierszy i pieśni o Kościuszce 1817-1917”) oraz wiersze Teofila Lenartowicza, Kornela Makuszyńskiego i Marii Konopnickiej8.

W 1918r. Z. Arentowicz został członkiem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, gdzie prowadził Sekcję Regionalistyczną. Od tego czasu organizował wycieczki krajoznawcze i wygłaszał odczyty popularyzujące historię i tradycję Kujaw. W latach 1918-1919 był publicystą „Gazety Kujawskiej” i „Głosu Kujaw”, który ukazywał się tylko przez kilka miesięcy 1921 r9. W okresie wojny polsko-sowieckiej, w 1920 r. Arentowicz służył jako ochotnik w sekcji propagandowej Włocławskiego Komitetu Obrony Narodowej. Popierał politykę Józefa Piłsudskiego10.

W latach 1921-1923 był słuchaczem studiów dziennikarskich w Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. Współredagował „Życie Włocławka i Okolicy” (1926-1931)11. Na łamach tego miesięcznika dał się poznać jako doskonały regionalista i miłośnik Włocławka. Tam zamieścił m.in. swój wiersz pt. ”Miasto!…”.
Z kolei w latach 1929-1933 wydawał „Cyrulika Włocławskiego” – pismo satyryczno-humorystyczne z własnymi tekstami12.

W 1928 roku Zdzisław Arentowicz związał się z Bezpartyjnym Blokiem Współpracy z Rządem, z listy którego był radnym w latach 1934 -1936. Nie mógł nawiązać współpracy z zarządem miasta i radą miejską i dlatego 23 czerwca 1936 roku ustąpił z zajmowanej funkcji13.

Z. W. Arentowicz (1890-1956) – portret na podstawie fotografii wykonał Z. Ostrowski

Zdzisław Arentowicz wspierał wszelkie inicjatywy służące rozwojowi miasta. Zasiadał w zarządach wielu stowarzyszeń popularyzujących kulturę, historię i tradycję regionu. Wspierał Komitet Budowy Muzeum Ziemi Kujawskiej. Szczególnie zaangażował się w organizację życia teatralnego we Włocławku. Początkowo sprowadzał tu zawodowe zespoły teatralne m. in. z Torunia, Bydgoszczy, Warszawy i Wilna. W latach 1928-1937 zorganizował amatorski zespół teatralny, dla którego pisał sztuki sceniczne14. Największą popularnością cieszył się czteroaktowy dramat „Płowce” (1931) i trzyaktowy wodewil regionalny „Skarb w jeziorze” (1938)15. Utwory te były wystawiane we Włocławku przez aktorów amatorów.

Grano też rewie teatralne: „Ważna sprawa”, „Igraszki włocławskie”, „Uśmiech słońca”, „Promienie uśmiechu”. Arentowicz był także autorem monografii „Włocławek” (1937) i książki „Z dawnego Włocławka” (1928). Pisał też słuchowiska radiowe, wiersze i bajki dla dzieci („O rodzie ziębowym ucieszna opowieść”, „O dziewczynce, co nie jadła”, „Ciekawe przygody Wiewióreczki-Rudaweczki”). W latach 1940-1945 rodzina Arentowiczów została wysiedlona przez okupanta z Włocławka w okolice Kielc. W tym czasie Zdzisław zaczął działać w Polskim Komitecie Zielarskim. Wiele rękopisów jego różnych dzieł z tego okresu uległo zniszczeniu. Po powrocie do Włocławka literat zajął się organizowaniem życia kulturalnego i społecznego miasta. Już w maju 1945 r. z inicjatywy Arentowicza powstał amatorski zespół teatralny, który przyjął nazwę Stowarzyszenie Teatru Ziemi Kujawskiej16.

Kiedy w 1946 r. mianowano go Grodzkim Referentem Kultury i Sztuki przy Zarządzie Miejskim przekształcił teatr amatorski w półzawodowy. Od tego czasu publiczność mogła oglądać na włocławskiej scenie sztuki Ibsena, Fredry czy „Dziady” Mickiewicza. Jednak władze zlikwidowały zespoły półzawodowe. Arentowicz zaczął zapraszać do Włocławka wybitnych aktorów scen polskich m.in. Mieczysławę Ćwiklińską i Ludwika Solskiego. W 1945 r. został prezesem Oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego17. Funkcję tę pełnił do 1952 r. Z jego inicjatywy w kwietniu 1946 r. powstał Klub Literacko-Artystyczny. Arentowicz objął tam funkcję prezesa. Zapraszał do Włocławka znanych literatów i naukowców: Konrada Górskiego, Gustawa Morcinka i innych. W 1951 r. został członkiem rzeczywistym Związku Literatów Polskich18. Pod koniec życia Z. Arentowicz tłumaczył dzieła A. Puszkina i bajki I. Kryłowa. Jeździł na liczne spotkania autorskie. Zdzisław Arentowicz zmarł we Włocławku 5 stycznia 1956 r. Został pochowany na miejscowym cmentarzu.

Włocławek i region wiele mu zawdzięczają. W swoim dorobku z literatury, historii i dziennikarstwa pozostawił 333 pozycje19.

Za swoją działalność był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1939), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1955) i Złotą Odznaką PTTK (pośmiertnie – w 1960 roku)20. W 2005 roku Biblioteka Publiczna obchodziła jubileusz 60-lecia swojej działalności. Decyzją Rady Miasta (Uchwała nr 45/XXXII/2005 z dnia 21.03.2005) placówka powróciła do starej nazwy – Miejska Biblioteka Publiczna i przyjęła na swojego patrona Zdzisława Arentowicza.

Biblioteka sprawuje opiekę nad nagrobkiem patrona, znajdującym się na Cmentarzu Komunalnym przy Al. Chopina we Włocławku


1 Ziółkowski Bogdan, Arentowicz Zdzisław Walenty, [w:] Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. Stanisława Kunikowskiego, t. 1, Włocławek 2004, s. 9.
2 Sławiński Tadeusz, Zdzisław Arentowicz, [w:] Księga pamiątkowa Gimnazjum i Liceum Ziemi Kujawskiej we Włocławku : wydana z okazji jubileuszu 90-lecia, red. nauk. Marian Pawlak, Włocławek 1992, s. 100.
3 Włocławski Słownik Biograficzny…, op. cit., s. 10.
4 Tamże, s. 10.
5 Tamże, s. 10.
6 Bojarska Teresa, Zdzisław Arentowicz, [w:] Zasłużeni dla Włocławka, pod red. Mieczysława Wojciechowskiego, Włocławek 1991, s. 13.
7 Włocławski Słownik Biograficzny…, op. cit., s. 10.
8 Drabikowska Wanda, Zdzisław Arentowicz : bio-bibliografia, maszynopis pracy magisterskiej napisanej na UMK, Toruń 1986, s. 20.
9 Włocławski Słownik Biograficzny…, op. cit., s. 10.
10 Tamże, s. 10.
11 Tamże, s. 11.
12 Tamże, s. 11.
13  Tamże, s. 10.
14 Tamże, s. 11.
15 Tamże, s. 11.
16 Tamże, s. 11.
17 Drabikowska Wanda, Zdzisław Arentowicz…, op. cit., s. 41-42.
18 Włocławski Słownik Biograficzny…, op. cit., s. 11.
19 Tamże, s. 12.
20 Zasłużeni dla Włocławka…, op. cit., s. 14.